Luỹ tre làng vốn chịu hạn tốt nhưng dường vẫn phải gồng mình chống chịu với cái nắng chói chang của ngày hè. Những ngày nắng như vậy, mọi người đều tranh thủ ra đồng thật sớm và tạm dừng công việc khi cảm thấy hàng ngàn mũi kim nhỏ chích vào lưng mỗi khi cúi xuống bón phân hay nhổ những bụi cỏ mọc gần cây lúa. Đó là dấu hiệu nhận biết cái nóng để người dân tạm dừng công việc đồng áng, nên rời cánh đồng, trở về tạm nghỉ dưới rặng tre, gốc đa đầu làng trước khi về nhà.

Điều trái ngược là khi người lớn lục đục trở về nhà thì lũ trẻ chúng tôi lại nón lá, áo tơi chống nắng, bắt đầu “hành quân” ra cánh đồng, tìm những chỗ nước trũng sâu còn sót lại hoặc những cái đầm nhỏ đã rút gần cạn nước để bắt cá. Khi bước chân lội xuống, cái cảm giác nóng ran dưới lớp da cũng là lúc các loại cá phải chui vào hang nhỏ do cua đào để tránh nóng. Chỉ cần đưa tay vào hang, chắc chắn sẽ có cá. Cả một đoạn bờ ruộng đầy ắp âm thanh, nào là tiếng oi, giỏ, thau, chậu kéo trên mặt nước khua leng keng… tiếng kêu ái chà sung sướng của đứa nào đó may mắn vớ được chú cá lóc to đùng. Thỉnh thoảng cũng có đứa hét toáng lên khi nắm phải chú rắn nước dài ngoằng tránh nóng trong hang, vội rút ra vứt bừa lên cao khiến mấy đứa bên cạnh chạy toán loạn.

Tiếng cười nói râm ran át cả nắng nóng. Giỏ cá bắt đầu lưng lưng, nắng cũng đã dịu bớt, đàn trâu bò được bố mẹ lùa ra đồng thì bọn trẻ rửa chân tay loa qua, tiếp tục công việc muôn thưở: Đánh đáo, chọi bi và trông chừng đàn bò. Giỏ cá để tạm nơi râm mát, thi thoảng không quên rưới mấy vốc nước và cho ít cành lá tấp lên trên là ổn. Khi hoàng hôn từ từ buông trên cánh đồng, đàn cò thong thả đạp cánh tìm về tổ ấm. Gió mát đẩy đưa những chân lúa, gió cuộn lên lũy tre đầu làng khiến cành lá rì rào ca hát. Đàn bò ung dung sải bước về làng, sau cùng là bọn trẻ với thau chậu, oi, giỏ đựng cá í ới gọi nhau về. Tuổi thơ thật yên bình, dịu ngọt.

Để rồi chiều nay, một chiều cách câu chuyện kể hàng mấy chục năm, kỷ niệm lại hiện về khi tôi đi qua cánh đầu làng năm ấy. Bạn bè giờ đây, hầu hết sống ở thành thị. Bọn trẻ quê tôi cũng đi Hàn, đi Nhật chứ không còn lam lũ trên cánh đồng làng. Định chờ lúc vắng người, tôi thử lội bước chân trần xuống ruộng, thử tìm về những công việc ngày xưa nhưng thi thoảng lại thấy vài chiếc xe máy vút qua, để mùi nước hoa thoang thoảng trên cánh đồng làng bát ngát.

Tôi đành ngồi nán lại, chờ không gian thật sự yên tĩnh, để chỉ một mình thưởng thức cái bình yên của buổi chiều quê thân thuộc, kỷ niệm ngập tràn trong tâm trí, để làm ấm lòng người xa xứ ngày trở về, để trân quý từng khoảnh khắc được trở về nhà, được sống lại với từng phút giây khó nhọc đã qua đi. Và hơn tất cả, để viết về và lưu lại một trời thương nhớ cánh đồng quê hương.

Thu Hiền